x หนังสือเป็นแหล่งความรู้ ความบันเทิง ในการดูนกก็มีหนังสือมากมายที่เกี่ยวข้องกับการดูนก นอกจากคู่มือดูนก (Bird Guide) แล้ว ที่ทุกคนคงจะต้องมีแล้ว หนังสืออื่นๆ ก็ยังช่วยเพิ่มความรู้ของเรา เกี่ยวกับธรรมชาติ เกี่ยวกับนก ทำให้การดูนกในธรรมชาติมีมุมมองที่กว้างขึ้น เช่น การดูดอกไม้ พรรณไม้ ผีเสื้อ กบ แมลง สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ฯลฯ สิ่งเหล่านี้นอกจะให้ความเพลิดเพลิน ก็ยังให้ความรู้ เมื่อโยงใยสิ่งต่างๆ ในธรรมชาติเข้าด้วยกัน จะสร้างความเข้าใจในธรรมชาติ การเกื้อกูล ความสัมพันธ์ของสิ่งต่างๆ สิ่งเหล่านี้นอกจากการสะสมจากประสบการณ์ การเรียนจากผู้รู้ หนังสือก็เป็นแหล่งความรู้ที่จะละเลยไม่ได้ มาลองดูว่าหนังสือเล่มต่างๆ เป็นอย่างไร เล่มไหนจะเหมาะกับเรา

A guide to the birds of thailand ของคุณหมอบุญส่ง เลขะกุล และ ฟิลิป ดี ราวด์ คู่มือเล่มนี้จะมีรูปวาดที่สวยมาก สามารถนำมาจำแนกชนิดนกได้ดี และง่าย ข้อมูลของนกแต่ละชนิดดีมาก บอกถึงการแยกแยะนกชนิดนั้นๆ กับนกที่มีลักษณะใกล้เคียงได้ดี และยังมีแผนที่จุดที่พบนกแต่ละชนิดในประเทศไทย แต่ไม่ค่อยทันสมัย เนื่องจากเป็นข้อมูลเมื่อเกือบ ๑๐ปีที่แล้ว และมีนกเพียง ๙๑๕ ชนิดเท่านั้น

A Field Guide to the Birds of Thailand and south-east Asia ของเคร็ก ร็อบสัน คู่มือเล่มนี้จะมีรายละเอียดของนก แต่ละชนิดยอดเยี่ยมมาก ครอบคลุมทั้งการจำแนกชนิด ที่อยู่อาศัย พฤติกรรม การทำรังวางไข่ และมีภาพนกในประเทศไทยเกือบครบทุกชนิด คือราวๆ ๙๗๐ ชนิด และยังครอบคลุมนกทั่วทั้งภูมิภาคอาเซียน รวมกันถึง ๑๒๕๐ ชนิดเลยทีเดียว ทำให้มีภาพนกที่อาจจะพบในประเทศไทยในอนาคตด้วย ส่วนภาพวาดของนกไม่สม่ำเสมอ บางภาพสวย บางภาพไม่สวย

"เพื่อนไพรในภูเขียว" โดย ณรงค์ สุวรรณรงค์ และ วรณชนก สุวรรณกร กระดาษอาร์ตสี่สี ขนาด 23.5 x 23.5 x 1.7 ซม. ปกแข็ง 228 หน้า สำนักพิมพ์อมรินทร์ , 2550

คงไม่มีอะไรดีไปกว่าภาพถ่ายสวยๆ ที่จะช่วยยืนยันถึงการคงอยู่ของทรัพยากรธรรมชาต ิอันอุดมสมบูรณ์ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว "เพื่อนไพรในภูเขียว" จึงได้รวบรวมภาพนกและสัตว์ป่าอันน่าตื่นตา ประกอบเรื่องเล่าพฤติกรรม การดำรงชีวิตที่อ่านเพลิน หลายชนิดเป็นสัตว์หายากหรือใกล้สูญพันธุ์ และหลายชนิดพึ่งเคยถูกบันทึกภาพ และเผยแพร่เป็นครั้งแรก
หนังสือเล่มนี้จึงเป็นผลงาน ที่น่าภูมิใจยิ่งของคนทำงานอนุรักษ์ พื้นที่ป่าภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ

"The Birds of the Bangkok Area" โดย Philip Round ภาพประกอบโดย Dana Gardner กระดาษปอนด์ขาวดำ ภาพประกอบสี่สีบนกระดาษอาร์ต 48 เพลท ขนาด 21.5 x 30 ซม. ปกอ่อน 226 หน้า ราคา 1650 บาท สำนักพิมพ์ White Lotus, 2551
เห็นเล่มหนา มีแต่ตัวหนังสือภาษาอังกฤษแบบนี้ แต่ "The Birds of the Bangkok Area" เป็นหนังสือเล่มใหม่ที่นักดูนกทุกคนควรมีไว้ใกล้มืออย่างยิ่ง เพราะเป็นการรวบรวมข้อมูลล่าสุดของชนิดนกที่พบในเขตกรุงเทพ โดย "คุณฟิล" Philip Round พร้อมรายละเอียดในแบบที่คู่มือเล่มไหนก็ให้ไม่ได้ เช่น อาหารของนกแต่ละชนิด ถิ่นอาศัย แหล่งทำรัง ช่วงอพยพ สถานภาพ รายงานการพบครั้งแรก ฯลฯ
แต่นัยสำคัญที่ผู้เขียนต้องการสื่อก็คือความเปลี่ยนแปลงของกรุงเทพและปัญหาที่นกต้องเผชิญ อ่านแล้วได้แง่คิดว่า เรานักดูนกอย่าหานกใหม่กันเพียงอย่างเดียว แต่ช่วยกันส่งรายงานการพบและสังเกตพฤติกรรมนกไปที่สมาคมอนุรักษ์นกฯ อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยสร้างฐานข้อมูลเพื่อการอนุรักษ์ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้นได้อีกในเล่มต่อๆ ไป

"ชีพจรโลกท่ามกลางวิกฤติโลกร้อน" เขียนโดย ทอมัส เฮย์เดน แปลโดย ลลิตา ผลผลา กระดาษอาร์ตสี่สี ขนาด 28.3 x 23 x 1.3 ซม. น้ำหนัก 950 กรัม ปกแข็ง 160 หน้า ราคา 425 บาท สำนักพิมพ์ เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก, 2551
บันทึกประมวลความเปลี่ยนแปลงล่าสุดของดาวเคราะห์โลก บ้านของสรรพชีวิตที่กำลังดิ้นรนต่อสู้กับภัยพิบัติทางธรรมชาติเพื่อความอยู่รอดของเผ่าพันธุ์ แปลจาก "EarthPulse" ของ NATIONAL GEOGRAPHIC แต่เล่มภาษาไทยฉบับนี้พิเศษยิ่งกว่า เพราะผนวกเนื้อหาสิ่งแวดล้อมและการอนุรักษ์พื้นที่ธรรมชาติในประเทศไทยเข้าไว้ เพื่อให้เราได้รับรู้อาการป่วยหนักของโลกใบนี้
และร่วมมือกันรักษาได้อย่างถูกต้องและจริงจัง

"วันหยุด" ของนักดูนกนั้นไม่เคยจำเจ .. จะหยุดกี่วันเราก็วางแผนเที่ยวกันได้ไม่ซ้ำ แต่จะมีนักดูนกซักกี่คน ที่ว่างเมื่อไหร่ เป็นต้องกลับไปยังที่เดิมๆ เพื่อเฝ้าดูนกเดิมๆ ได้ไม่รู้เบื่ออย่างคุณชัชวาลยชาติสุทธิชัย ที่พอถึงวันหยุด ก็มักจะขับรถพาครอบครัวออกไปดูนกด้วยกันอย่างสนุกสนาน เพลิดเพลิน "ชมนกชานกรุง ทุ่งคู้สลอด"
คือบันทึกเรื่องราวความสุขเรียบง่ายของวิถีชีวิตนก ธรรมชาติ และผู้คนแห่งท้องทุ่ง สลับรูปนกลีลาสวยๆ อ่านสนุกขนาดวางไม่ลงทีเดียว ที่สำคัญ ทำให้เราอยากลองกลับมาหาความสุขจากการดูนกที่เดิมๆ กับคนที่เรารัก ... แล้วจะรู้ว่าวันหยุดที่ไม่จำเจของเราจะมีค่ากว่าเดิม

"ภาพถ่ายนกในเมืองไทย, A Photographic Guide to Birds of Thailand" โดย ประสิทธิ์ จันเสรีกร กระดาษอาร์ตสี่สี ขนาด 5.75 x 8.5 นิ้ว ปกอ่อน 480 หน้า ราคา 700 บาท สำนักพิมพ์ อิเมจ โฟกัส, 2551

"ภาพถ่ายนกในเมืองไทย" โดยช่างภาพมืออาชีพ "ประสิทธิ์ จันเสรีกร" ใช้เวลารวบรวมภาพทั้งหมดกว่า 18 ปี รวมทั้งสิ้น 656 ชนิด มีตั้งแต่ภาพนกที่พบเห็นได้ง่ายๆ จนถึงนกหายากหรือใกล้สูญพันธุ์ พิมพ์สีสันสวยงาม เหมาะสำหรับนักดูนกที่สนใจภาพนกสวยๆ สามารถเป็นคู่มือเสริมประกอบคู่มือดูนกที่เป็นภาพวาด เพื่อช่วยจำแนกชนิดของนกที่พบเห็นได้สะดวกขึ้น